Μέσα σε οχυρωμένες καστροπολιτείες, αρωματικούς πορτοκαλεώνες και παραδοσιακά Μαστιχοχώρια η ζωή μοιάζει να κυλάει ακόμη σε μεσαιωνικούς ρυθμούς.
1 – Η πόλη της Χίου
Περιηγηθείτε στην πόλη της Χίου και κεντρικό λιμάνι του νησιού. Εδώ βρίσκονται το Κάστρο και τα οθωμανικά λουτρά, ο Δημοτικός κήπος, το Ναυτικό και το Αρχαιολογικό μουσείο (προσωρινά κλειστό), ο ναυτικός όμιλος με τις ακαδημίες ιστιοπλοΐας, υδατοσφαίρισης και κολύμβησης, όπως και οι τέσσερις καλοδιατηρημένοι πέτρινοι πυργόμυλοι στα Ταμπάκικα που εξυπηρετούσαν τα βυρσοδεψεία, όπου γινόταν η κατεργασία δερμάτων. Στη δυτική πλευρά, στις παρυφές της πόλης, επισκεφτείτε την εκκλησία του Αγίου Γεωργίου Ορφανού και το ανοιχτό θέατρο «Μίκης Θεοδωράκης» (Καστρομηνάς). Ο μεγάλος Έλληνας μουσικοσυνθέτης γεννήθηκε στη Χίο από μητέρα Μικρασιάτισσα και πατέρα Κρητικό. Το σπίτι της οικογένειας, επί της οδού Πολυτεχνείου, είναι κτίσμα του1904.
2 – Κάμπος
Στη νότια πλευρά της πόλης της Χίου απλώνεται ο Κάμπος, ένας παραδοσιακός οικισμός με την αρχιτεκτονική παρακαταθήκη που άφησαν οι Γενουάτες και Χιώτες αριστοκράτες, οι οποίοι από τον 14ο αιώνα έχτισαν εδώ τα σπίτια τους. Αρχοντικά με οροφογραφίες, αψιδωτά πορτοπαράθυρα, βοτσαλωτές αυλές, πελώριες αυλόπορτες και μαγγανοπήγαδα διατηρούν ζωντανή τη μεσαιωνική ομορφιά του Κάμπου. Το νερό ώθησε τους Γενοβέζους στην πορτοκαλλιέργεια, μετατρέποντας τον Κάμπο σε έναν μεγάλο πορτοκαλεώνα.
3 – Μαστιχοχώρια
Τα 24 διάσημα Μαστιχοχώρια της νότιας Χίου χρονολογούνται από τη βυζαντινή περίοδο, όμως καθιερώθηκαν την περίοδο των Ενετών, οι οποίοι συστηματοποίησαν την καλλιέργεια της μαστίχας, ενός ισχυρού μονοπωλίου που στην πορεία των αιώνων αποδείχτηκε σωτήριο για τους κατοίκους. Τα πιο γνωστά ανάμεσά τους είναι τα Μεστά και το Πυργί. Φημισμένο μαστιχοχώρι τα Μεστά είναι ένας μεσαιωνικός οικισμός που αναδείχθηκε μετά τις επεμβάσεις του ΕΟΤ με επικεφαλής αρχιτέκτονα τον Άρη Κωνσταντινίδη. Η πολύπλοκη αρχιτεκτονική δομή του χωριού (σσ μοιάζει με λαβύρινθος) τεκμηριώνει την ανάγκη προστασίας της κοινότητας και αναδεικνύει τις ιδιαίτερες συνήθειες που είχαν αναπτύξει. Το Πυργί λέγεται αλλιώς και «ζωγραφιστό χωριό» λόγω των σκαλισμένων ασπρόμαυρων διακοσμήσεων (τα λεγόμενα ξυστά) στις προσόψεις των κτιρίων. Επιπλέον, η ιδιαίτερη οχυρωματική αρχιτεκτονική του το καθιστά ένα από τα σημαντικότερα χωριά του νησιού. Προφορικές αφηγήσεις θέλουν τον Γενοβέζο Χριστόφορο Κολόμβο να διαμένει στη Χίο κατά την περίοδο της γενουάτικης κατοχής (σσ ιστορικά δεν είναι αποδεδειγμένο). Εδώ βρίσκεται και ο ναός τωνΑγίων Αποστόλων, ένα βυζαντινό μνημείο του 13ου-14ου αιώνα με τοιχογραφίες του Αντωνίου Δομεστίχου.
4 – Ανάβατος
Ένα ακόμα μοναδικό χωριό της Χίου, στο κεντρικό κομμάτι του νησιού προς τη δυτική πλευρά, είναι ο Ανάβατος ή αλλιώς ο «Μυστράς του Αιγαίου». Το παράδοξο σημείο όπου είναι χτισμένος, γαντζωμένος στα βράχια πάνω από γκρεμό, μάλλον υπονοεί κίνδυνο από πειρατικές επιδρομές. Το 1822 ο Ανάβατος πολιορκήθηκε και καταστράφηκε από τους Οθωμανούς, ενώ αργότερα μαράζωσε από τη μετανάστευση που ακολούθησε τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Ανάμεσα στα ερειπωμένα κτίσματα του οικισμού, σώζονται ως σήμερα ο Άγιος Γεώργιος Τροπαιοφόρος με το κοιμητήριο και κοντά στην πύλη της ανατολικής πλευράς το «Τριώροφο» με λιοτρίβι, διδακτήριο, δεξαμενή και την εκκλησία της Παναγιάς.
5 – Νέας Μονής Χίου
Στο κέντρο ακριβώς του νησιού βρίσκεται το συγκρότημα της Νέας Μονής Χίου (τηλ. 22710-79391), που ιδρύθηκε στα μέσα του 11ου αιώνα με αυτοκρατορική χορηγία, από τη Ζωή και τη Θεοδώρα, ανιψιές του Βασιλείου Β΄ του Βουλγαροκτόνου, καθώς και τον αυτοκράτορα Κωνσταντίνο Θ΄ τον Μονομάχο, τρίτο σύζυγο της Ζωής. Στη διάρκεια της σχεδόν χιλιόχρονης ζωής της, η Νέα Μονή υπέστη αρκετές καταστροφές, γι’ αυτό τον λόγο από το αρχικό συγκρότημα του 11ου αιώνα διασώζονται σήμερα το Καθολικό, η κινστέρνα (δεξαμενή νερού), ο πύργος, τμήμα της Τράπεζας και ο ναός του Αγίου Λουκά. Η Νέα Μονή Χίου, μαζί με τη Μονή Δαφνίου Αττικής και τη Μονή Οσίου Λουκά Βοιωτίας εντάχθηκαν το 1990 στον κατάλογο με τα Μνημεία Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO.
6 – Μαύρα Βόλια
Μεγάλο νησί η Χίος, έχει αρκετές παραλίες για βουτιές. Τα Μαύρα Βόλια είναι μια από τις πιο διάσημες, με μαύρα ηφαιστειογενή βότσαλα λόγω της έκρηξης του ανενεργού πλέον– κρατήρα Ψάρωνα.
7 – Μουσείο Μαστίχας Χίου
Τα τελευταία έντεκα χρόνια η τεχνογνωσία της μαστιχοκαλλιέργειας στη Χίο έχει εγγραφεί στον Αντιπροσωπευτικό Κατάλογο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ανθρωπότητας της UNESCO. Επισκεφθείτε το Μουσείο Μαστίχας Χίου μέλος του δικτύου θεματικών μουσείων του ΠΙΟΠ (τηλ. 22710-72212, piop), έξω από το Πυργί, για να γνωρίσετε το χιώτικο θησαυρό. Θα πάρετε πολλές πληροφορίες για τον σχίνο, τη ρητίνη (το 2015 αναγνωρίστηκε ως φυσικό φάρμακο), τη σχέση της μαστίχας με την αγροτική στρατηγική και τον οικιστικό χαρακτήρα της Χίου, αλλά και για τη συνεταιριστική εκμετάλλευση και μεταποίηση του προϊόντος. Ένα ακόμα μουσείο που είναι αφιερωμένο στην αγροτική παραγωγή της Χίου είναι το Μουσείο Κίτρου, στον Κάμπο, που παρουσιάζει την ιστορία των εσπεριδοειδών στο νησί.
8 – Λαογραφικό Μουσείο Καλλιμασιάς
Όσοι αγαπάτε τις ιστορίες για το πώς κυλούσε η ζωή των ανθρώπων στις προβιομηχανικές εποχές περάστε από το Λαογραφικό Μουσείο Καλλιμασιάς (τηλ. 22710-51373), ένα καταφύγιο εθνογραφικής μνήμης με αντικείμενα, από τον εξοπλισμό του μελισσοκόμου μέχρι αυτόν του λούστρου.
9 – Ναυτικό Μουσείο Χίου
Στο Ναυτικό Μουσείο Χίου (τηλ. 22710-44139) ξεδιπλώνεται ένα τεράστιο κεφάλαιο της χιώτικης παράδοσης, αυτό της ναυτιλίας και της ναυτοσύνης. To μουσείο στεγάζεται στο διώροφο παραδοσιακό αρχοντικό του Αναστασίου και της Μαρουκώς Πατέρα, που ανήκει στην τελευταία φάση του νησιώτικου νεοκλασικισμού. Οι συλλογές και η έκθεση του μουσείου περιλαμβάνουν ομοιώματα πλοίων, αλλά και υδατογραφίες του αυτοδίδακτου λαϊκού ζωγράφου Αριστείδη Γλύκα από τον Βροντάδο.
10 – Chios Music Festival
To Chios Music Festival (από 28/7 έως 6/8) είναι ένας καθιερωμένος, πια, καλλιτεχνικός θεσμός που έχει κερδίσει το κοινό της Χίου από το 2017 που πρωτοξεκίνησε. Την καλλιτεχνική διεύθυνση του φεστιβάλ υπογράφουν η βιολονίστα Όλγα Holdorff Μυριαγκού και ο συνθέτης Λευτέρης Βενιάδης.
