Ο νέος εκθεσιακός χώρος στα υπόγεια του Κολοσσαίου

Με τα εγκαίνια του νέου τμήματος, του μουσείου στο υπόγειο του Αμφιθέατρου του Φλαβιανού, ολοκληρώνεται στο σύνολο του το μουσειογραφικό έργο και οι αποκαταστάσεις που πραγματοποιούνται από το 2017 στο Αρχαιολογικό Πάρκο του Κολοσσαίου στη Ρώμη.

Με την ενοποίηση των αρχαιολογικών χώρων, που περιλαμβάνει το Κολοσσαίο, την Αγορά, τον Παλατίνο λόφο και την έπαυλη του Νέρωνα, ξεκίνησε μια σειρά από έργα στο Αμφιθέατρο με στόχο είχαν να βελτιώσουν την εμπειρία περιήγησης του επισκέπτη. Ανάμεσά τους είναι το νέο αναδιπλούμενο δάπεδο στην αρένα, η αποκατάσταση του ορόφου της αρένας και τα υπόγεια του ανατολικού τομέα, τα οποία λειτουργούν ήδη από το 2023 ως μουσειακοί εκθεσιακοί χώροι προβάλλοντας τους πρωταγωνιστές της αρένας, τους μονομάχους, μέσα από ψηφιδωτά, μια ολογραφική προβολή του Ludus Magnus (το γυμναστήριο προπόνησης) και αντικείμενα που χρησιμοποιούσαν οι μονομάχοι.

Αντικείμενα από τη ζωή και τη δράση
μονομάχων και θεατών

Με τη νέα πτέρυγα, η ιστορία μετατοπίζεται στους θεατές, δηλαδή στο κοινό των 50 χιλιάδων ανθρώπων που καθισμένοι στην cavea (κερκίδες στο κοίλο) περνούσαν ημέρες παρακολουθώντας το θέαμα που προσέφερε ο αυτοκράτορας.

Η νέα διαρρύθμιση των υπογείων, που ως χώρος άνοιξε για το κοινό το 2021 και ενισχύθηκε το 2022 με μια προσωρινή έκθεση που στη συνέχεια το 2023 έγινε μόνιμη, ολοκληρώνει αυτή την πρώτη πορεία ανάπλασης.
Κείμενα και ένας ευέλικτος οδηγός συνοδεύουν την επίσκεψη, σε αυτό το σύνθετο μουσειολογικό και μουσειογραφικό έργο που έριξε φως και αποκατέστησε την αξία και το νόημα των υλικών που είχαν χαθεί στους υπονόμους του Κολοσσαίου.

Το σχέδιο αναδιοργάνωσης του Κολοσσαίου κατανέμει τις θεματικές ενότητες ανάλογα με το περιεχόμενο, την προέλευση των υλικών και τη σχέση τους με το αρχικό πλαίσιο. Με αυτό τον τρόπο δημιουργήθηκε μια περιηγητική διαδρομή μέσα στο μνημείο, στην οποία η ιστορική αφήγηση διαχέεται σε πολλά περισσότερα σημεία, ενισχύοντας την πολιτιστική εμπειρία και αποφορτίζοντας την τουριστική πίεση.

Έχοντας αυτόν τον στόχο δόθηκε έμφαση στους αθέατους μηχανισμούς που κρύβονταν εκεί κάτω, και στο κοινό που παρακολουθούσε τα θεάματα καθ’ όλη τη διάρκεια της ημέρας.Η δομή αυτή προέκυψε από το υλικό που έφερε στο φως η αρχαιολογική έρευνα, καθώς εκτός από τις επιθεωρήσεις στο υδραυλικό σύστημα κάτω από την πλατεία, αρχαίο και σύγχρονο, υπήρξε κύρια ανασκαφή του υπογείου υδραυλικού συλλέκτη που βρίσκεται στο νότιο τμήμα του Κολοσσαίου. Στο εσωτερικό του βρέθηκε μεγάλος αριθμός αντικειμένων, που είχαν αφεθεί εκεί μετά τη σταδιακή μείωση των δραστηριοτήτων συντήρησης των τελευταίων φάσεων της ζωής του αμφιθεάτρου – από ζωικά και φυτικά υπολείμματα μέχρι αμφορείς, νομίσματα, κ.ά.

Γνωρίζουμε ότι οι αγώνες αποτελούσαν ιδανική ευκαιρία για τον αυτοκράτορα να ασκήσει πολιτική προπαγάνδα. Προσφέροντας στον κόσμο που περίμενε πλούσιες λιχουδιές και πολύ κρασί (στρείδια, τσιπούρες, σπάνια μπαχαρικά, εξωτικά φρούτα έκαναν την εμφάνισή τους στα σκαλιά της cavea) εντυπωσίαζε τον ρωμαϊκό λαό.

Ένα νόμισμα, το οποίο βρέθηκε στους υπονόμους και έλαμπε σαν χρυσός (στην πραγματικότητα ήταν φτιαγμένο από oricalc, ένα κράμα χαλκού και ψευδαργύρου), μαρτυρά ότι ο αυτοκράτορας μάλλον δεν περιοριζόταν στο θέαμα και στο φαγοπότι. Το νόμισμα εξέδωσε ο αυτοκράτορας Μάρκος Αυρήλιος για να γιορτάσει τα δέκα χρόνια της βασιλείας του.

Η σημασία τω νέων ευρημάτων στην εμπειρία επίσκεψης

Η νέα μουσειακή διαδρομή, με την επιστημονική επιμέλεια των Federica Rinaldi, Alessandra Celant και Claudia Minniti, καλωσορίζει τους επισκέπτες με ένα βίντεο από τα κύρια στάδια της αρχαιολογικής έρευνας και των εξειδικευμένων μελετών που οδήγησαν στην υλοποίηση του νέου εκθεσιακού έργου.

Το σκηνικό έχει οργανωθεί ως ένα ταξίδι για να ανακαλύψει ο επισκέπτης τις συνήθειες των θεατών που κάθονται στις κερκίδες, σύμφωνα με την ιεραρχία και την κοινωνική τάξη. Στο χαμηλότερο επίπεδο, για παράδειγμα, ιδανικά στο πιο κοντινό στην αρένα, απεικονίζεται ένα πλήρες σκαλοπάτι με το όνομα ενός πιθανού συγκλητικού της περιόδου (4ος-5ος αιώνας μ.Χ.).

Το πλήθος περνούσε ολόκληρες μέρες, από το πρωί έως το βράδυ, με διάφορες ασχολίες: περιποίηση του σώματος, παίζοντας τζόγο, με στοιχήματα υπέρ/κατά των μονομάχων.

Άλλο ένα εύρημα μεγάλης αξίας είναι ένα χρυσό δαχτυλίδι αποτελούμενο από πολλά στρώματα διακοσμημένα με σφαίρες, ενώ στο εσωτερικό του υπάρχει μια ελεύθερη σφαίρα που κουδουνίζει με την κίνηση. Παρακάτω, σε άλλο σημείο εμφανίζεται η τέλεια μηχανή, άλλο ένα κεντρικό στοιχείο του θεάματος: τα σχέδια με την τεχνολογία των ανελκυστήρων που χρησιμοποιούνταν για να εμφανίζονται στην αρένα τα ζώα που συμμετέχουν – λιοντάρια, αρκούδες, γύπες, κ.ά.

Η μουσειογραφική απεικόνιση δίνει ιδιαίτερο βάρος και στα υλικά. Τα διάφορα είδη ξύλου που διατηρήθηκαν στο υγρό περιβάλλον και αποκαταστάθηκαν από το Κεντρικό Ινστιτούτο Αποκατάστασης αποτελούν σημαντικό οπτικό και διδακτικό υλικό.

“Η σημασία της ανανέωσης των εκθεμάτων και της επικαιροποίησής τους σε συνέχεια της έρευνας και των εξειδικευμένων μελετών αποτελεί προτεραιότητα κάθε μουσείου, καθώς με αυτόν τον τρόπο προσκαλεί το κοινό να επιστρέψει, διατηρώντας μια άμεση σχέση με το μνημείο/μουσείο”, επισημαίνει η Alfonsina Russo, διευθύντρια του Αρχαιολογικού Πάρκου Κολοσσαίου.