Η Σάμος έχει δύο από τα ωραιότερα μνημεία του Αιγαίου, τον ναό της Ήρας και το Ευπαλίνειο Όρυγμα. Όμως, το νησί της Ήρας και του Πυθαγόρα, με τα γαλάζια νεοκλασικά και τους ανθισμένους κήπους, τους καταρράκτες που χύνονται σε υδάτινα καταφύγια, τα παλιά βυρσοδεψεία και τα ταπεινά ψαροχώρια, τα οποία σταδιακά μετατράπηκαν σε θέρετρα λόγω της υψηλής επισκεψιμότητας των αρχαιολογικών μνημείων, έχει ποικίλα πολιτιστικά, φυσιολατρικά και αρχιτεκτονικά μέρη για να ανακαλύψετε.

Πρωτεύουσα της Σάμου είναι το Βαθύ, χτισμένο σε έναν κλειστό κόλπο στη βορειοανατολική πλευρά του νησιού. Κατεβείτε στην παραλία και ξεκινώντας από την πλατεία με το άγαλμα του Βαθιώτη και έξι φορές πρωθυπουργού της Ελλάδας Θεμιστοκλή Σοφούλη κάντε έναν περίπατο προς τον σταθμό των φέρι μποτ: Στα αριστερά σας θαατενίζετε το πέλαγος, ενώ από τη δεξιά πλευρά θα ξεδιπλώνεται το κτιριακό απόθεμα της πόλης με μερικά από τα ωραιότερα αρχοντικά της, νεοκλασικά με κίονες, βαμμένα σε τόνους λευκού, γαλάζιου και ώχρας, με γαλλικά παντζούρια, περίτεχνα κάγκελα, αετώματα και κηπάκια.
Το πιο εντυπωσιακό κτίριο της παραλιακής ζώνης είναι η Φραγκόκλησα, των αρχών του 20ού αιώνα που χτίστηκε από Χιώτες μάστορες για να φιλοξενήσει την κοινότητα καθολικών μοναχών του νησιού. Έχει αυστηρές γραμμές, αψιδωτή πρόσοψη και το άγαλμα της Madonnina σε στάση ευλογίας. Φύλακας της πολιτιστικής παρακαταθήκης της Σάμου είναι και το Αρχαιολογικό Μουσείο Βαθέος (τηλ. 22730-27469), με τον πέντε μέτρων κούρο του Ηραίου, τα ακέφαλα αγάλματα της κλασικής εποχής, τα ευρήματα μεταλλοτεχνίας και άλλους θησαυρούς.

Εξαιρετική θέα προς το λιμάνι και τον κόλπο προσφέρει το παρεκκλήσι του Προφήτη Ηλία λίγο έξω από το Βαθύ. Στην απέναντι πλευρά του κόλπου, σε ένα πέτρινο συγκρότημα του 19ου αιώνα που λειτουργούσε σαν οιναποθήκη και βαρελοποιείο, στεγάζεται το Μουσείο Οίνου ΕΟΣ Σάμου. Εδώ, θα μάθετε για τους ορεινούς αμπελώνες και τις πεζούλες, τον τρυγητό και το πατητήρι, θα δείτε τα παλιά ξύλινα βαρέλια που έχουν μετατραπεί σε τραπέζια και καρέκλες και θα δοκιμάσετε τα περιβόητα σαμιώτικα κρασιά, γλυκά, ξηρά και φυσικά.
Η συμπρωτεύουσα της Σάμου, το Καρλόβασι, με πληθυσμό άνω των 7.000 κατοίκων βρίσκεται στη βόρεια ακτογραμμή του νησιού αλλά προς τα δυτικά. Είναι πόλη-λιμάνι με αρκετούς φοιτητές, λόγω της Σχολής Θετικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Αιγαίου. Στην παραλία, τα ερείπια του παλιού βυρσοδεψείου θυμίζουν την εποχή που η χειρωνακτική κατεργασία δερμάτων ήταν κομμάτι της παραγωγικής δραστηριότητας του νησιού. Εδώ θα δείτε αρχοντικά με κήπους και τον πέτρινο ναό Εισοδίων της Θεοτόκου, με στοιχεία από τη βυζαντινή και τη νεοκλασική αρχιτεκτονική παράδοση.

Λίγο έξω από το Καρλόβασι, στο σημείο όπου τελειώνει η παραλία Ποτάμι, χύνονται οι καταρράκτες του Ποταμιού, σε ένα υδάτινο καταφύγιο μέσα στη φύση που δεν θυμίζει σε τίποτα νησί του Αιγαίου έτσι όπως στερεοτυπικά το έχουμε στο μυαλό μας.
Το Πυθαγόρειο είναι το τρίτο λιμάνι της Σάμου. Μέχρι πριν από μερικές δεκαετίες λεγόταν Τηγάνι, όμως μετονομάστηκε προς τιμήν του μεγάλου μαθηματικού Πυθαγόρα που είχε καταγωγή από το νησί. Το Πυθαγόρειο οικοδομήθηκε πάνω στην αρχαία πρωτεύουσα της Σάμου. Την εποχή του τυράννου Πολυκράτη απέκτησε τεράστια δύναμη και πλούτο ως ισχυρό ναυτικό κράτος. Η ισχύς αυτή κληροδότησε στην περιοχή μια πολύτιμη αρχαιολογική προίκα. Αν αγαπάτε την αρχαία ελληνική γλυπτική, το Αρχαιολογικό Μουσείο του Πυθαγορείου (τηλ. 22730-62813) παρουσιάζει εξαιρετικά γλυπτά της αρχαϊκής και ρωμαϊκής Σάμου, αλλά και κεραμικά, νομίσματα, ψηφιδωτά και επιτύμβιες στήλες.
Ο πέτρινος Πύργος του Λυκούργου είναι ένα μνημείο διαφορετικής περιόδου, που θυμίζει την επαναστατημένη Σάμο του 19ου αιώνα, ενώ το Art Space Pythagorion, απέναντι από το άγαλμα του Πυθαγόρα στο λιμάνι, φέρνει στο μέρος τη σύγχρονη τέχνη μέσα από εκθέσεις και δρώμενα.

Νοτιοδυτικά του Πυθαγορείου βρίσκεται ο οικισμός Ηραίο. Κάποτε εδώ υπήρχαν μόνο μερικές ψαροκαλύβες πάνω στο ακρογιάλι, όπου κατέλυαν οι ψαράδες το καλοκαίρι. Από τη δεκαετία του ’80 που αυξήθηκε η επισκεψιμότητα στην περιοχή λόγω του ναού της Ήρας, εξελίχθηκε σε έναν οργανωμένο οικισμό με ταβερνάκια και δωμάτια. Σήμα κατατεθέν είναι το παραθαλάσσιο Βάρκα Καφέ Μπαρ και το τριήμερο Ireon Music Festival. Φέτος θα πραγματοποιηθεί 7-9 Αυγούστου και, μεταξύ άλλων, θα εμφανιστούν ο Φοίβος Δεληβοριάς και οι Locomondo (ireon-music-festival-samos.gr).
Για μπάνιο, κατευθυνθείτε προς την οργανωμένη Μυκάλη με το γκρίζο βότσαλο, τον μικρό κόλπο του Σιδερά κοντά το λιμανάκι του Ποσειδωνίου, τη Μικρή Λάκκα με τα αστραφτερά γαλάζια νερά, τη Μουρτιά με τον όμορφο βυθό. Εντυπωσιακή είναι η σπηλιά της Φώκιας, την οποία θα φτάσετε με σκάφος. Μεγάλη σε μήκος και με γαλάζια νερά είναι η παραλία στο Κοκκάρι, ένα παραθαλάσσιο χωριό με υποδομές, εστιατόρια και ταβέρνες. Παραδίπλα και η βοτσαλωτή Τσαμαδού. Υπέροχο είναι το Μεγάλο Σεϊτάνι με μια λωρίδα άμμου να χωρίζει τη βλάστηση από τα καταπράσινα νερά της θάλασσας. Όμορφες είναι και οι παραλίες Πλάκα και Κέδρος.
Μη χάσετε
• Ο αρχαιολογικός χώρος του Ηραίου είναι από τους πιο ιδιαίτερους του Βορείου Αιγαίου. Σήμερα, από τον πελώριο ναό που ήταν αφιερωμένος στη Σαμία Ήρα έχει απομείνει ένας και μοναδικός κίονας, περίπου στο μισό από το αρχικό του ύψος. Πολύ εντυπωσιακό είναι και το Ευπαλίνειο Όρυγμα. Πρόκειται για ένα από τα σημαντικότερα έργα μηχανικής της αρχαιότητας, μια σήραγγα μήκους 1.036 μ. που ανοίχθηκε και από τις δύο πλευρές του βουνού για να χρησιμοποιηθεί ως υδραγωγείο και μάλιστα χωρίς να είναι ορατό σε πιθανούς επιδρομείς. Τόσο το Ηραίο όσο και το Ευπαλίνειο Όρυγμα κατοχυρώθηκαν το 1992 ως μνημεία Πα- γκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO.
INFO
Τα καλοκαίρια στο αρχαίο θέατρο Πυθαγορείου, δίπλα στην ιερά μονή Παναγίας Σπηλιανής, διοργανώνεται το Samos Young Artists Festival, ένα μουσικό φεστιβάλ όπου παρουσιάζονται διαφορετικά είδη μουσικής (από συναυλίες πιάνου, όπερα και μουσική δωματίου μέχρι τζαζ και φάντο) με τη συμμετοχή Ελλήνων και ξένων καλλιτεχνών. schwarzfoundation.com