Cycladic Identity: Μια νέα πρωτοβουλία για την προστασία της κληρονομιάς των Κυκλάδων

Οι Κυκλάδες έχουν σημαδέψει, αδιαμφισβήτητα, τα καλοκαίρια μας. Ωστόσο, είναι πολλά περισσότερα από ένα νησιωτικό σύμπλεγμα. Με ιστορία και πολιτισμό, που χρονολογούνται από την αρχαιότητα, οι Κυκλάδες αποτέλεσαν γέφυρα για την ανάπτυξη εμπορικών διασυνδέσεων και την εξάπλωση του πολιτισμού. Άλλωστε, στο λιτό και άγονο τοπίο των Κυκλάδων άκμασε κατά την 3η χιλιετία π.Χ., ένας από τους σπουδαιότερους προϊστορικούς πολιτισμούς, ο Κυκλαδικός. Επιπλέον, τα έθιμα και οι αγροδιατροφικές παραδόσεις του τόπου συνεχίζουν να εμπνέουν τις σύγχρονες γενιές και όλο τον κόσμο. Τέλος, η βιοποικιλότητα των νησιών είναι μοναδική στον κόσμο. Οι Κυκλάδες φιλοξενούν ένα εντυπωσιακό εύρος βιοτόπων -περισσότερα από 2.000 είδη φυτών, εκ των οποίων τουλάχιστον 200 ενδημικά, σπάνια είδη ορνιθοπανίδας, χιλιάδες θαλάσσιους οργανισμούς και κάποια από τα σπανιότερα θηλαστικά της Μεσογείου- μεταξύ των οποίων και προστατευόμενες φυσικές περιοχές Natura 2000. Γι’ αυτούς τους λόγους κρίνεται απαραίτητο να διατηρηθούν τόσο τα μοναδικά οικοσυστήματά τους, όσο και τα μνημεία του παρελθόντος.

Το Cycladic Identity είναι η νέα πρωτοβουλία του Μουσείου Κυκλαδική Τέχνης, που έχει στόχο την προστασία της πολιτιστικής και φυσικής κληρονομιάς των Κυκλάδων και τη διατήρηση, αποκατάσταση και ανάδειξη της μοναδικής τους ταυτότητας. Με άξονες δράσης τον Πολιτισμό, τη Βιοποικιλότητα και την Άυλη Πολιτιστική Κληρονομιά, λειτουργεί ως πλατφόρμα προσέλκυσης και κατανομής πόρων σε προγράμματα τα οποία υλοποιούνται από φορείς που δραστηριοποιούνται στα νησιά. Πρόκειται για ένα έργο που μετρά χρόνια προετοιμασίας και φιλοδοξεί να δημιουργήσει ένα ζωντανό διάλογο με τις τοπικές κοινωνίες, χαρτογραφώντας και μελετώντας τις ανάγκες τους.

Όπως αναφέρει η Πρόεδρος και Διευθύνουσα Σύμβουλος του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης Σάντρα Μαρινοπούλου: «Το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης δεν θα υπήρχε χωρίς τα νησιά των Κυκλάδων και τον Κυκλαδικό Πολιτισμό. Το Μουσείο μας πρέπει και μπορεί να προσφέρει στις Κυκλάδες, με τρόπο βιώσιμο και ουσιαστικό. Έτσι δημιουργήσαμε την πρωτοβουλία Cycladic Identity. Νιώθουμε την υποχρέωση να είμαστε μέρος των Κυκλάδων, να τις προστατεύσουμε, ώστε να διατηρηθεί η κυκλαδική τους ταυτότητα. Σε μια εποχή που οι τοπικές κοινωνίες στέκονται ευάλωτες και ιδιαίτερα εκτεθειμένες σε φαινόμενα της σύγχρονης καθημερινότητας όπως ο αυξημένος τουρισμός, η εγκατάλειψη των παραδοσιακών πρακτικών, η κλιματική αλλαγή, το Cycladic Identity επιδιώκει να παρέχει τα μέσα αλλά και το κίνητρο στα νησιά να συμμετέχουν ενεργά στη διατήρηση της κληρονομιάς τους, στοιχεία της οποίας έφεραν τις τοπικές κοινωνίες από το χθες στο σήμερα και διαθέτουν τη δύναμη να τις οδηγήσουν βιώσιμα και στο μέλλον».

Η αξιολόγηση των προτάσεων προς χρηματοδότηση γίνεται από την Επιστημονική Επιτροπή του Cycladic Identity που συγκροτείται από τους: Δρ Δημήτρη Αθανασούλη, Διευθυντή Εφορείας Αρχαιοτήτων Κυκλάδων, Dr Michael Boyd, Senior Research Affiliate, Science and Technology in Archaeology and Culture Research Center, The Cyprus Institute, Δημήτρη Καραβέλλα, Γενικό Διευθυντή WWF Ελλάς και Δρ Αγγελική Κοσμοπούλου, Αρχαιολόγο, Εκτελεστική Διευθύντρια Κοινωφελούς Ιδρύματος Αθανάσιος Κ. Λασκαρίδης. Στην τελική επιλογή των προτάσεων συμμετέχει η Συμβουλευτική Επιτροπή  της πρωτοβουλίας, η οποία παρέχει, από τη σύλληψή της ως ιδέα, σημαντική χρηματοδότηση και συμβάλλει στη χάραξη στρατηγικής.

Η ανοιχτή πρόσκληση που απηύθυνε Cycladic Identity σε 34 φορείς, που δραστηριοποιούνται στις Κυκλάδες, οδήγησε σε 24 αιτήσεις προγραμμάτων που κάλυπταν γεωγραφικά 14 νησιά των Κυκλάδων. Από αυτές προκρίθηκαν 9 προγράμματα, τα οποία και υλοποιούνται σε 8 νησιά των και ειδικότερα σε Αμοργό, Άνδρο, Δονούσα, Ίο, Κέα (2 προγράμματα), Μύκονο, Πάρο & Σίκινο.

Τα προγράμματα αυτά είναι: «Άυλη πολιτιστική κληρονομιά Αμοργός-Καταγραφή Παραδόσεων» της Δημοτικής Κοινωφελούς Επιχείρησης Αμοργού,  «Παραδοσιακές πρακτικές διαχείρισης νερού στον κεντρικό ορεινό όγκο της Άνδρου: δράσεις καταγραφής, διαφύλαξης ερμηνείας & ανάδειξης» του Ερευνητικού Κέντρου Άνδρου (EKA), «Δημιουργία ιστότοπου (website) για τη φιλοξενία, συντήρηση και ανάδειξη του αρχείου προφορικής ιστορίας Δονούσας» του Πολιτιστικού Περιβαλλοντικού Συλλόγου Δονούσας ΠΟΣΕΙΔΩΝ, «Το βλέμμα της νεότητας στις Κυκλάδες» της Cinemathesis (Ίος), «Καταγραφή παραδοσιακών οργανοπαιχτών της Κέας για τη διάσωση, διατήρηση και ανάδειξη της παραδοσιακής μουσικής ως άϋλης πολιτιστικής κληρονομιάς» της Κοινωφελούς Επιχείρησης Δήμου Κέας, «Ακούστε την ιστορία..» του Κέντρου Μελέτης και Διάδοσης Μύθων και Παραμυθιών (Κέα), «Εξιστορώντας και καταγράφοντας την τέχνη της ξερολιθιάς»  της Κοινωφελούς Δημοτικής Επιχείρησης Περιβάλλοντος, Παιδείας και Ανάπτυξης Μυκόνου, «Αρχαία Λατομεία Πάρου- Ευστάθεια και επισκεψιμότητα υπογείων στοών» του φορέα ΑΜΚΕ «Πάρκο Αρχαίων Λατομείων Μαρμάρου Πάρου» και «Μονοπάτια Πολιτισμού στη Σίκινο: Δημιουργία εφαρμογής πλοήγησης και πληροφόρησης» της Ελληνικής Εταιρείας Περιβάλλοντος και Πολιτισμού.

H υλοποίηση των έργων παρακολουθείται και η επόμενη περίοδος χρηματοδότησης καλύπτει το έτος 2024 για επιλεγμένα προγράμματα που θα ανακοινωθούν στις αρχές του νέου έτους. Η πρωτοβουλία Cycladic Identity αποτελεί μια αφορμή για να θέσουμε περαιτέρω ερωτήματα για τα αγαπημένα μας νησιά. Πώς διαμορφώνεται η ταυτότητα των Κυκλάδων σήμερα; Πώς τη διατηρούμε στο πέρασμα του χρόνου, της άτακτης δόμησης και του μαζικού τουρισμού; Καθώς στις Κυκλάδες ο άνθρωπος και το φυσικό περιβάλλον διαμορφώνουν την ταυτότητα του ελληνικού πολιτισμού εδώ και αιώνες, η διάσωσή τους μάς αφορά όλους.