Η αλληλεπίδραση της φύσης και του ανθρώπου χάρισε στο Πήλιο μια μοναδική ταυτότητα, έναν κόσμο αυτόνομο και ιδιαίτερα γοητευτικό. Ζώντας σ’ αυτόν, έστω και για τις λίγες ημέρες των διακοπών, έρχεσαι σε επαφή με τα βασικά υλικά της φύσης, την πέτρα και το ξύλο, και θαυμάζεις τους ανθρώπους που δημιούργησαν τα πηλιορείτικα χωριά για να τα χαιρόμαστε ακόμη στον 21ο αιώνα.
Η λαϊκή και η αστική αρχιτεκτονική έχουν ως λαμπρότερους πρεσβευτές τους τα αρχοντόσπιτα του 18ου και του 19ου αιώνα, μαζί με τους ναούς.
Είναι ένα κράμα στοιχείων από τη βορειοελλαδίτικη και τη Θεσσαλική αρχιτεκτονική παράδοση σε συνδυασμό με βυζαντινά, επιρροές από την Ανατολή και κάποιες από τη Δύση.
Τα πυργόσπιτα της Μακρινίτσας με τις πολεμίστρες και τα πέτρινα φουρούσια όπως ο πύργος Σκοτεινιώτη, εκπροσωπούν την πρώιμη πηλιορείτικη αρχιτεκτονική (αρχές 18ου αι.).
Εκείνη όμως που εκφράζει πραγματικά την οικοδομία του βουνού είναι ο τύπος της «κλασικής πηλιορείτικης αρχιτεκτονικής», ο βορειοελλαδίτικος (1750-1850). Τα οικοδομήματα αυτά έκτισαν επιδέξιοι μάστορες από το Ζουπάνι (Πεντάλοφο) και από την Πυρσόγιαννη της Ηπείρου.
Ο τρίτος τύπος είναι τα λεγόμενα νεοκλασικά αρχοντικά. Θαυμάσια δείγματα των δύο τελευταίων τύπων σπιτιών θα θαυμάσετε στη Ζαγορά, στην Πορταριά, στην Τσαγκαράδα, στη Βυζίτσα, στον Άγιο Γεώργιο Νηλείας, στις Πινακάτες και αλλού.
Κάθε οικισμός είχε τα Παζάρι του, που ήταν το επίκεντρο της ζωής εκεί, και είναι οι μεγάλες πλακοστρωμένες πλατείες. Όταν υπήρχαν πολλοί μαχαλάδες, όπως τη Ζαγορά και την Τσαγκαράδα, κάθε μια είχε το δικό της.
Πολεοδομικό συμπλήρωμα ήταν οι βρύσες -απλές, ανοιχτές και σκεπαστές-, εξαιρετικά δείγματα τέχνης και αληθινά στολίδια των πλατειών και των δρόμων.
Σημαντικός ήταν ο ρόλος των εκκλησιών, των μοναστηριών και των ξωκλησιών, αρκετά από τα οποία έχουν ανακαινιστεί. Ξεχωρίζουν η εκκλησία της Αγίας Παρασκευής, στον Κισσό, και οι Ταξιάρχες, στις Μηλιές.
Βιβλία ολόκληρα έχουν γραφτεί για τα πέτρινα γεφύρια του Πηλίου. Σπουδαία δείγματα της τέχνης των γεφυροποιών είναι της Κάτω Κερασιάς, του Διακουμή στην Παλιά Μιτζέλα, της ρεματιάς του Μυλοπόταμου, της Τσαγκαράδας (που δυστυχώς είναι μισογκρεμισμένο).
Κτίστηκαν από αυτοδίδακτους μάστορες -μάλιστα έχουν αποτυπωθεί 66 από αυτά.
Στη σιδηροδρομική γραμμή Άνω Λεχωνίων-Μηλεών όπου κάνει τη διαδρομή του ο Μουτζούρης, υπάρχουν μια πεντάτοξη και έξι τρίτοξες πέτρινες γέφυρες -μαζί με μια σιδερένια κοντά στο σταθμό των Μηλεών. Όλη αυτή η γραμμή είναι ένα σημαντικό έργο τέχνης, το οποίο έγινε υπό την ευθύνη του Εβαρίστο ντε Κίρικο, πατέρα του γνωστού ζωγράφου.
Τέλος, φτάνουμε στα καλντερίμια εντός των οικισμών και μεταξύ τους. Αν και δείχνουν ταπεινά, κρύβουν μέσα τους τον μόχθο των ανθρώπων που τα κατασκεύασαν. Είναι τόσα πολλά που σχηματίζουν ένα ολόκληρο δίκτυο στο βουνό -ωστόσο η πρόσφατη κακοκαιρία έπληξε πολλά από αυτά και θα πρέπει όλοι να περιμένουμε την άνοιξη, που θα έχουν επισκευαστεί, για να τα χαρούμε.
Αξιοθέατο είναι το δίκτυο των καλντεριμιών της Mακρινίτσας.
Αξίζει να κάνετε τον κόπο να το ανεβοκατεβείτε λαμβάνοντας υπ’ όψιν σας ότι οι υψομετρικές διαφορές δεν είναι πάντα μικρές. Το δίκτυο έχει χαρακτηριστεί ως Ιστορικό Διατηρητέο Μνημείο και η κατασκευή των καλντεριμιών αυτών έχει γίνει με τεχνικές μοναδικές, που έχουν εξαφανιστεί στις μέρες μας. Το φάρδος τους είναι όσο ένα άλογο με τα φορτώματά του και το κάθε σκαλοπάτι όσο ένας μέσος ανδρικός διασκελισμός.
