*

^{Μέρος Α}

Στις 2 Αυγούστου 1913 ο κυνηγός Χρήστος Κάκαλος μαζί με τον περίφημο Ελβετό φωτογράφο Φρέντι Μπουασονά και τον τεχνοκριτικό Ντανιέλ Μπο Μποβί, κατακτούν τον Όλυμπο. Είναι η εποχή που η Ελλάδα αρχίζει να κάνει τα πρώτα της δειλά βήματα προς τον τουρισμό –ήδη στην Αθήνα από το 1873 λειτουργεί η Μεγάλη Βρεταννία, ενώ ο Παναγιώτης Γκιολμάς έχει ανοίξει το πρώτο ταξιδιωτικό γραφείο στην Αθήνα. Συγχρόνως η φυσιολατρία γίνεται στιβαρή τάση της εποχής – δεν είναι τυχαίο ότι το 1928 ιδρύεται το παλαιότερο ορειβατικό σωματείο της Ελλάδας, ο Ελληνικός Ορειβατικός Σύνδεσμος Αθηνών. Έκτοτε κυλάει αρκετό νερό στο αυλάκι της περιπέτειας.

Η χώρα από τη δεκαετία του 1960 και βοηθούσης της άνθισης του αεροπορικού ταξιδιού αναπτύσσει αδιάκοπα τα «θέλγητρά» της με το τουριστικό προϊόν «ήλιος και θάλασσα». Οι υπαίθριες δραστηριότητες είναι είτε άγνωστη λέξη είτε προνόμιο μερικών μυημένων που οργώνουν βουνά και θάλασσες, τεντώνοντας το σκοινί των ορίων τους.

Ώσπου μπαίνει με φόρα η δεκαετία του 1980: διοργανώνεται η πρώτη ελληνική ορειβατική αποστολή στα Ιμαλάια (1985) στην Αναπούρνα, ενώ  ιδρύεται ένα χρόνο αργότερα, το 1986, η πρώτη εταιρεία υπαίθριων δραστηριοτήτων στην Ελλάδα, η Trekking Hellas, από τον αείμνηστο Μιχάλη Τσουκιά και τον Χρήστο Λάμπρη, δεινούς ορειβάτες.

Σταδιακά η καλή ζωή συναντά τη δράση και τις εξερευνήσεις: το ράφτινγκ γίνεται μόδα, το ποδήλατο βουνού οργώνει τα ελληνικά μονοπάτια, το kite surf πετάει σε Πάρο και Νάξο. Όλα με έναν κοινό παρανομαστή: την επιστροφή στη μητέρα φύση, στο μεγάλο πουθενά της γαλήνης, που καθρεφτίζεται στα νερά της Δρακόλιμνης στην Τύμφη, ή στα μικρά ουράνια τόξα του φαραγγιού του Κουρταλιώτη στην Κρήτη, στον λεπτό αέρα που πνέει στον Όλυμπο.
Εμπειρίες μεταμορφωτικές και απελευθερωτικές οι οποίες κάποτε αλλάζουν τη ζωή μερικών ανθρώπων, όπως φαίνεται στις συνεντεύξεις που ακολουθούν. Το καλό νέο είναι ότι δεν χρειάζεται να είναι κάποιος υπεράνθρωπος. Λίγο πείσμα θέλει και αρκετή δίψα για εξερεύνηση, γιατί, όπως έγραψε ο Μπουασονά μετά από τον Όλυμπο «στην καρδιά κάθε θνητού βρίσκεται ένα κομματάκι από τη φωτιά του Προμηθέα».   

Ο μικρόκοσμος του Κουρταλιώτη

Οδηγός: Μάνος Πετράκης, ιδρυτής της εταιρείας Canyoning Crete

Η Κρήτη είναι η Εδέμ μιας δραστηριότητας που ξεσηκώνει κάθετες συγκινήσεις. Κατάβαση φαραγγιών λοιπόν ή canyoning, με προορισμό τον Κουρταλιώτη στο νομό Ρεθύμνου. Τα σκοινιά –γιατί αυτά χρειάζονται οπωσδήποτε!- κρατά ο Μάνος Πετράκης, εκπαιδευτής canyoning και ιδρυτής της εταιρείας Canyoning Crete, ο οποίος εδώ και 15 χρόνια έχει αφιερώσει τη ζωή του στα φαράγγια, αφού προηγουμένως εκπαιδεύτηκε στην Ισπανία και τη Γαλλία, ενώ διοργανώνει και σχολές canyoning για όλα τα επίπεδα με σκοπό τη διάδοσή του στην τοπική κοινωνία. Όμως το βάπτισμα το έλαβε από τα σπήλαια, καθώς προηγουμένως υπήρξε πρόεδρος της Ελληνικής Σπηλαιολογικής Εταιρείας στην Κρήτη.

Απαραίτητη διευκρίνιση: το canyoning είναι ένα reel από σασπένς που περιλαμβάνει καταρριχήσεις (ραπέλ), βουτιές σε σμιλεμένες πισίνες της φύσης και πολύ νερό – εξ ου και η απαραίτητη στολή νεοπρέν η οποία εξασφαλίζει ένα αξιοπρεπές μουσκίδι. Έχει όμως και άλλα: μια απόλαυση που κρύβεται στην άλλη πλευρά του φόβου, όπως λέει ο Μάνος Πετράκης, κάτι που το καταλαβαίνεις όταν δοκιμάσεις ένα φαράγγι, γιατί, καθώς εκτίθεσαι στο κενό, νιώθεις μια απελευθερωτική εμπειρία.

Στα φαράγγια ο ίδιος ανακάλυψε, εκτός από την απαράμιλλη φυσική ομορφιά, και την πρόκληση της εξερεύνησης. «Είναι τόποι με ενδημικά φυτά και ζώα, κάτι που οφείλεται στη δύσκολη πρόσβαση. Είναι το τελευταίο καταφύγιο, μια τράπεζα «σπέρματος» για το νησί. Στην Κρήτη, μαζί με τα ιερά σπήλαια και τα ιερά κορυφής, ο άνθρωπος έβλεπε το θείο, όπως στο φαράγγι του Χα στο νομό Λασιθίου. Τα φαράγγια είναι οι αρτηρίες της γης και μέσω αυτών ο άνθρωπος πήγε παραπέρα, χάρη στο νερό που του εξασφάλιζαν», τονίζει.

Μπορώ να πω ότι ο Κουρταλιώτης συναγωνίζεται σε επισκεψιμότητα την Κνωσσό

Και γιατί ο Κουρταλιώτης; Ειδικά σε μια Κρήτη που είναι το λίκνο των φαραγγιών και των σπηλαίων με 5.500 εξερευνημένα σπήλαια και περίπου 400 φαράγγια. «Πρώτη φορά κατέβηκα στον Κουρταλιώτη το 2010 με μια μικρή ομάδα “φαραγγάδων” (στη γλώσσα του canyoning είναι όσοι ασχολούνται με αυτή τη δραστηριότητα) για να τον επανασφαλίσουμε, δηλαδή να βάλουμε αγκίρια (ειδικά καρφιά ασφάλισης) στους βράχους. Το φαράγγι ήταν γεμάτο νερό και κατεβήκαμε από την κυρίως ροή, μέσα από τον καταρράκτη. Βέβαια τώρα έχουμε ανοίξει διαδρομές δίπλα από τα νερά που είναι κατάλληλες για όλα τα επίπεδα. Τότε όμως κερδίσαμε την πρόκληση και ενθουσιάστηκα με το μέρος και τη δυναμική του. Ο Κουρταλιώτης μπορώ να πω ότι συναγωνίζεται σε επισκεψιμότητα την Κνωσσό. Σχηματίζεται ανάμεσα στα όρη Κουρούμπα και Ξηρό Όρος από όπου πηγάζουν τα νερά του. Η κοίτη του ξεκινά από το χωριό Κοξαλέ και εκβάλλει στο φοινικόδασος της Πρέβελης».

Αλλά το σημείο που κόβει την ανάσα είναι ο καταρράκτης των 20 μέτρων: «Με τα σταγονίδια του νερού δημιουργείται ένα πέπλο φωτός και σχηματίζονται ουράνια τόξα που σε προσκαλούν να περάσεις από μέσα, σαν να ζεις ένα παιδικό όνειρο. Ο Κουρταλιώτης είναι μια κορυφαία εκδρομή, ειδικά το καλοκαίρι με τη ζέστη, καθώς το ποτάμι λειτουργεί σαν ένα φυσικό κλιματιστικό». Προηγουμένως καλό είναι να ξέρουμε πώς να φερόμαστε στα φαράγγια: «Όσο κι αν ακούγεται περίεργο, λόγω των ευαίσθητων οικοσυστημάτων, δεν βάζουμε αντηλιακό!» τονίζει ο Μάνος Πετράκης. Και προσθέτει: «Δεν αφήνουμε τίποτα, μόνο τις πατημασιές μας. Δεν παίρνουμε τίποτα, μόνο φωτογραφίες. Δεν σκοτώνουμε τίποτα, μόνο την ώρα μας. Εμείς προσπαθούμε να συνδυάσουμε την περιπέτεια χωρίς να προκαλούμε όχληση στη φύση, καθώς η συγκεκριμένη δραστηριότητα δεν έχει μεγάλες παρεμβάσεις. Στην ουσία τα φαράγγια κινδυνεύουν από την ελλιπή ενημέρωση. Στον Κουρταλιώτη πρέπει να υπάρξουν info kiosks για τον απλό επισκέπτη. Η Κρήτη έχει πολλά φαράγγια και η δραστηριότητα με την κατάλληλη προώθηση μπορεί να αποτελέσει σημαντικό μοχλό ήπιας ανάπτυξης για το νησί».

Ο Όλυμπος που κατοικώ

Οδηγός: Αλέξανδρος Στύλλας, ορειβάτης και διαχειριστής του Καταφυγίου Χρήστος Κάκαλος

Το ψηλότερο βουνό της Ελλάδας είναι ένας μύθος. Ένα όνειρο που γεμίζει τη λίστα των επιθυμιών πεζοπόρων και ορειβατών από όλο τον κόσμο. Κάποιοι κάνουν τον Όλυμπο σπίτι τους, όπως ο Αλέξανδρος Στύλλας, ένας πραγματικός άνθρωπος της δράσης, ο οποίος μαζί με τον αδερφό του Μιχάλη, διαχειρίζεται το καταφύγιο Χρήστος Κάκαλος στα 2.650 μέτρα, όπου ο αέρας είναι πεντακάθαρος αλλά και πιο αραιός, οπότε λαχανιάζεις εύκολα.

Αντιστάθμισμα, οι εικόνες: με καθαρό καιρό, φαίνεται ο Παρνασσός και η Γκιώνα και από τη βορειοανατολική πλευρά η Σαμοθράκη. Ίσως αυτοί οι ορίζοντες ώθησαν τον Αλέξανδρο Στύλλα να επιλέξει αντί για το οικογενειακό κοσμηματοπωλείο στη Θεσσαλονίκη το βουνό: «Αρχικά δούλευα ως εκπαιδευτής καταδύσεων, ώσπου το 2003 πήραμε με τον αδερφό μου το καταφύγιο, όχι τόσο για τη δουλειά όσο για την ορειβασία. Βεβαίως κάναμε έργα αλλά το μυαλό μας ήταν και στο σκαρφάλωμα. Να σκεφτείς ότι έρχονταν πελάτες, τους βλέπαμε από τη διαδρομή που βρισκόμασταν, κάναμε ένα ραπέλ, τους εξυπηρετούσαμε και μετά πάλι στο βουνό! Τώρα είμαι έξι μήνες τον χρόνο στον Όλυμπο με μια δουλειά που δεν σταματά ποτέ. Οργανώνω πράγματα, μιλάω πολύ και στις 11.30 κοιμάμαι. Στις έξι και τέταρτο φτιάχνω πρωινά και καφέδες, δίνω συνέχεια πληροφορίες και απαντώ στα τηλέφωνα. Τα πρώτα χρόνια είχε μοναξιά αλλά τώρα με κουράζει ο πολύς κόσμος. Μέχρι στιγμής έχουμε εξυπηρετήσει περίπου 3.500 άτομα για διαμονή και άλλους τόσους για φαγητό».
Για τον Αλέξανδρο Στύλλα, που έχει πάει έξι φορές στα Ιμαλάια και πολλές άλλες στις Άλπεις, ενώ έχει περάσει και από τον Αμαζόνιο, ο Όλυμπος είναι ένας σταθμός.

“Ο Ολυμπος άλλαξε τη ζωή μου”

Ο Αλέξανδρος δυσκολεύεται να μετρήσει πόσες φορές τον έχει ανέβει: «Είναι άπειρες, επί 42 χρόνια ανεβαίνω το βουνό και πλέον όχι μόνο μια φορά τη σεζόν. Ο Όλυμπος πραγματικά άλλαξε τη ζωή μου. Το βουνό είναι δίκαιο και πρέπει να πηγαίνεις με τους νόμους του. Καλείσαι να εναρμονίζεσαι με τις συνθήκες, να σκάβεις στον πάγο, να κανονίζεις τις προμήθειες, να προστατεύεσαι, να κόβεις ξύλα σε αντίξοες συνθήκες, να κινείσαι σε βροχοθύελλα. Το βουνό έχει τον πρώτο λόγο, σε κάνει άνθρωπο, γίνεσαι ταπεινός και εδώ είμαστε όλοι ίδιοι» τονίζει.

Πρώτη φορά πάντως ανέβηκε τον Όλυμπο με τους γονείς του και τον αδερφό του σε μια μέρα, σε ηλικία 4 χρονών φορώντας μια απλή φόρμα και αθλητικά παπούτσια. Εντούτοις ο Όλυμπος έχει αλλάξει και πρέπει ως δρυμός να προστατευτεί: «Κάποτε πίναμε και τρώγαμε στην Πετρόστρουγκα με τους τσοπαναραίους. Τώρα ο Όλυμπος έχει γίνει η Μύκονος των βουνών. Αλλά δεν έχει υποδομές για τόσους επισκέπτες. Θέλει ένα γενικό μάστερ πλαν με επέκταση καταφυγίων, πάρκινγκ στο Λιτόχωρο με ηλεκτρικά βανάκια που να πηγαίνουν τον κόσμο στις αφετηρίες των διαδρομών,  οδηγούς βουνού και ορεινή διάσωση. Στις πύλες να υπάρχει έλεγχος, να γίνεται συντήρηση των μονοπατιών, να μην στήνονται σκηνές όπου να ‘ναι. Κι αν μπει εισιτήριο, τα λεφτά να πηγαίνουν στο δρυμό», λέει.

Πότε και πώς να ανέβουμε στο βουνό, Αλέξανδρε Στύλλα; «Καλύτεροι μήνες είναι Σεπτέμβριος και Οκτώβριος, τις καθημερινές και με καλό δελτίο καιρού. Γιατί ο καιρός, λόγω μικροκλίματος, αλλάζει άρδην στα 2.500 μέτρα. Επιπλέον θέλει σωστή πληροφόρηση, σχετικά καλή φυσική κατάσταση, έλεγχο εξοπλισμού και αν είναι για κορυφή, μιλήστε με οδηγό βουνού. Άλλωστε, όπως λέει η παροιμία, ο καλός ορειβάτης κοιμάται στο κρεβάτι του».

H διανυκτέρευση στο Καταφύγιο κοστίζει 18€/άτομο ή 13€/άτομο για μέλη ορειβατικών συλλόγων. Πληροφορίες: www.olympus-climbing.gr

Δρακόλιμνη εμπιστευτικό

Οδηγός: Βαγγέλης Ευθυμίου, σκηνοθέτης ντοκιμαντέρ

Παιδί ενός αρχέγονου γεωλογικού αναβρασμού, η οροσειρά της Τύμφης ρίχνει τη σκιά της στο Ζαγόρι και προτάσσει τις επικές της ορθοπλαγιές, τους διαπρεπείς της πύργους. Δημιουργεί έτσι τις προϋποθέσεις γι’ αυτό που ονομάζουν οι ανθρωπολόγοι διαβατήριες τελετές. Και στη συγκεκριμένη περίπτωση μια τέτοια είναι η ανάβαση στη Δρακόλιμνη έτσι όπως τη βίωσε ο σκηνοθέτης Βαγγέλης Ευθυμίου (βλ Πράσινες Ιστορίες στην ΕΤ3, Πέντε φορές ξένος, μεταξύ άλλων).
«Το καλοκαίρι του 1986 ο παιδικός μου φίλος, ο Χαρητάκης Παπαϊωάννου από το Πάπιγκο, οργάνωσε για εμάς, είκοσι άτομα περίπου, μια εξόρμηση στη Δρακόλιμνη. Όταν ανεβήκαμε στο καταφύγιο –πολύ διαφορετικό και σίγουρα πιο μικρό τότε- ο Χαρητάκης μας ξενάγησε τριγύρω. Το πρώτο βράδυ είχε πανσέληνο και περπατήσαμε την κορυφή του Λάπατου με το φως του φεγγαριού. Την άλλη μέρα γνωρίσαμε το γκραν σουξέ, τη Δρακόλιμνη. Στη συνέχεια κάποιοι συνεχίσαμε στην κορυφή της Γκαμήλας. Το βράδυ όμως στο καταφύγιο ακούγαμε να πέφτουν βράχια και αργότερα είδαμε κάμποσους γύπες που δεν ξέραμε τι γύρευαν εκεί. Αποφασίσαμε λοιπόν  να σκαρφαλώσουμε στα κάθετα βράχια, στην κορυφή της Αστράκας και τι είδαμε; Νεκρά πρόβατα που είχαν πέσει στο γκρεμό κυνηγημένα από τους λύκους».

Η ανάβαση αυτή ήταν καθοριστική για τον Βαγγέλη Ευθυμίου, σε τέτοιο βαθμό που χάραξε τη μετέπειτα πορεία του, όπως εξηγεί: «Ήταν η πρώτη φορά που ήρθα σε επαφή με αλπικά τοπία και μεγάλα βράχια και αυτό καθόρισε τη σχέση μου με τα βουνά, παρότι είμαι από τον Γράμμο. Έτσι η ζωή μου άλλαξε και άρχισα να κυνηγάω τις εκδρομές στα βουνά και αυτό κούμπωσε με τις μετέπειτα επαγγελματικές μου επιλογές, δηλαδή την ενασχόλησή μου με τη φωτογραφία η οποία εξελίχθηκε σε σκηνοθεσία ντοκιμαντέρ». 

Στο μεταξύ επισκέφθηκε δεκάδες φορές τη Δρακόλιμνη, τη φωτογράφισε πολλές περισσότερες και τη συμπεριέλαβε στο φωτογραφικό λεύκωμα που κυκλοφόρησε το 2008 με τίτλο «Ελλάς – Τα βουνά των θεών» (εκδόσεις Φυτράκη). Ωστόσο ο «ιδρυτικός» αυτός τόπος έχει αλλάξει: «Ένα φαινόμενο είναι η εμφάνιση μικρών ρόμπολων λόγω της κλιματικής αλλαγής. Επίσης αρνητική υπήρξε η παρουσία των ελεύθερων αγελάδων –τώρα φαίνεται ότι έχει μαζευτεί το θέμα- που βρόμιζαν τα νερά και τη γύρω περιοχή. Σήμερα η Δρακόλιμνη δέχεται μεγάλη πίεση από την αυξανόμενη επισκεψιμότητα που επηρεάζει αυτό το τόσο ευάλωτο και κλειστό οικοσύστημα όπου ούτε τα πόδια μας δεν πρέπει να βάζουμε στο νερό! Όμως μια ωραία αλλαγή είναι τα αγριόγιδα που κυκλοφορούν τριγύρω ανενόχλητα χωρίς να δείχνουν ιδιαίτερες επιφυλάξεις απέναντι στους ανθρώπους. Και σε αυτό το περιβάλλον δεν πρέπει ο επισκέπτης να αφήσει κανένα ίχνος. Πρέπει να είναι αόρατος, γιατί είναι τόσο δυνατό το τοπίο που τελικά δεν χρειάζεται καν την παρουσία μας», εξηγεί ο Βαγγέλης Ευθυμίου.

Και συνεχίζει: «Η Δρακόλιμνη είναι ένα από τα πιο δυνατά σημεία της Ελλάδας. Δεν συγκρίνεται με τις άλλες Δρακόλιμνες! Θα έλεγα ότι έχει κάτι σουρεαλιστικό, γιατί είναι ένας όγκος νερού που βρίσκεται στην άκρη ενός γκρεμού με φόντο την Γκαμήλα και την Αστράκα και από κάτω την ατέλειωτη χαράδρα του Αώου». Αναπόφευκτα μετά από όλα αυτά η ερώτηση είναι τι σημαίνει βουνό για εκείνον; Κάτι λιγότερο από τα πάντα, όπως φαίνεται από την απάντηση: «Είναι η ισορροπία μου, εκεί παίρνω έμπνευση και λύνω τα προβλήματά μου. Εκεί είμαι καλά!»

Η ανάβαση έως τη Δρακόλιμνη ξεκινάει από το Μικρό Πάπιγκο σε σηματοδοτημένο μονοπάτι και διαρκεί από 5-7 ώρες. Καλύτερη περίοδος είναι η λεγόμενη ορεινή άνοιξη, δηλαδή μέσα με τέλος Ιουνίου.

+

Διαβάστε τη συνέχεια του άρθρου Η περιπέτεια μέσα τους -Μέρος Β

*

Το άρθρο δημοσιεύτηκε στο περιοδικό ΔΙΑΚΟΠΕΣ, τεύχος Δεκεμβρίου 2023

---